در دو سال گذشته، با شیوع ویروس کرونا و کاهش جهانی قیمت نفت، کشورهای عمده تولیدکننده نفت به‌دلیل کاهش رشد اقتصادی، مجبور شدند برخی پروژه‌های نفت و گاز را تعطیل کنند. کاهش درآمدهای ارزی در روند اجرای برنامه‌های توسعه کوتاه‌مدت و میان‌مدت برخی کشورها هم وقفه ایجاد کرده است و این کشورها مجبور شده‌اند بودجه عمومی خود را اصلاح کنند.
در ماه‌های اخیر، با تداوم افزایش قیمت نفت، روند اجرایی پروژه‌های نفت و گاز و همچنین برنامه‌های توسعه در کشورهای عرب منطقه افزایش یافته است و انتظار می‌رود با حفظ یا افزایش قیمت نفت، شرایط برای اجرای برنامه‌های توسعه و توجه بیشتر به بحث گذار انرژی در منطقه فراهم‌تر شود.
برنامه بلندپروازانه عربستان برای سرمایه‌گذاری هفت تریلیون دلاری
اواخر ماه مارس گذشته، محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، برنامه جامع تقویت همکاری بخش خصوصی عربستان سعودی برای تسریع روند عملیاتی شدن چشم‌انداز توسعه این کشور در افق سال ۲۰۳۰ را اعلام کرد. بن‌سلمان در جریان دیدار با فعالان بخش خصوصی این کشور، این بخش را شریک اصلی دولت در روند ساخت اقتصادی پویا و پایدار توصیف کرد.
به گفته بن‌سلمان، تا پایان سال ۲۰۳۰، قرار است تا پنج تریلیون ریال سعودی به اقتصاد عربستان تزریق شود؛ علاوه بر این رقم، صندوق عمومی عربستان سعودی نیز در نظر دارد چهار تریلیون ریال به اقتصاد این کشور وارد کند. سند چشم‌انداز توسعه عربستان سعودی در افق ۲۰۳۰ در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، اهداف متعددی را دنبال می‌کند و یکی از مشکلات اجرای این برنامه مسئله تامین منابع مالی موردنیاز برای این سند توسعه بوده است.
دولت عربستان سعودی در نظر دارد میزان مشارکت بخش خصوصی این کشور در برنامه‌های توسعه را تا پنج تریلیون ریال افزایش دهد. باید در نظر داشت که این دولت قصد دارد چهار تریلیون ریال نیز در چارچوب راهبرد ملی سرمایه‌گذاری، به اقتصاد عربستان تزریق کند. کل سرمایه پیش‌بینی‌شده عربستان سعودی برای اجرای برنامه‌های توسعه از قبیل سند چشم‌انداز ۲۰۳۰ در مجموع ۲۷ تریلیون ریال، معادل هفت تریلیون دلار، است.
راه‌اندازی استراتژی سرمایه‌گذاری ملی
روز دوشنبه ۱۱ اکتبر، محمد بن سلمان در مراسمی، راه‌اندازی استراتژی سرمایه‌گذاری ملی عربستان را به‌طور رسمی اعلام کرد. او در جریان این مراسم، گفت: «کشور ما پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری بالایی دارد و تلاش خواهیم کرد این قابلیت‌ها را به موتور محرکه اقتصاد کشور و منبع درآمد اضافی آن تبدیل کنیم.» او در ادامه افزود: «عربستان سعودی به دنبال بهره‌برداری از توانایی‌ها، موقعیت راهبردی و جایگاه ویژه در سطح کشورهای عربی و جهان اسلام است.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
عربستان در نظر دارد با راه‌اندازی این استراتژی ملی به یکی از ۱۰ موقعیت برتر در شاخص رقابت‌پذیری جهانی تا سال ۲۰۳۰ تبدیل شود. در برنامه چشم‌انداز توسعه عربستان، به کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی توجهی خاص شده است. تنوع‌بخشی به منابع انرژی، توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر و تسهیل شرایط سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور از جمله اقدام‌های پیش‌بینی شده در سند توسعه عربستان در افق ۲۰۳۰ به شمار می‌روند. بدیهی است که اجرای این برنامه تا حدی به درآمدهای نفتی این کشور وابسته است.
با توجه به اینکه سال ۲۰۲۱ پنجمین سال اعلام برنامه سند چشم‌انداز توسعه ۲۰۳۰ عربستان است، تلاش‌های صورت گرفته از اول سال ۲۰۲۱ به‌ویژه از ماه مارس و راه‌اندازی استراتژی سرمایه‌گذاری ملی که بن سلمان اعلام کرده، نشان می‌دهد که تحولات بازار نفت باعث شده است تا در این سال، برای اجرای کامل این سند گام‌های مطمئن‌تری برداشته شود.
توجه ویژه به صنعت توریسم
عربستان به‌جز توریسم مذهبی، درصدد است سهم سایر بخش‌های توریسم در توسعه اقتصاد خود و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی را افزایش دهد. در ماه فوریه گذشته، بن سلمان به عنوان رئیس هیئت‌مدیره شرکت توسعه دریای سرخ، از آغاز عملیات اجرایی پروژه «شکوفه مرجان» خبر داد. این پروژه در دریای سرخ و با هدف جذب بیشتر گردشگر در این کشور اجرا می‌شود که ساخت ۱۱ استراحتگاه و هتل را هم در آن پیش‌بینی شده است. اگر این پروژه در موعد مقرر به بهره‌برداری برسد، پیش‌بینی می‌شود سالیانه یک میلیون گردشگر از آن دیدن کنند؛ برای تسهیل ورود گردشگران، یک فرودگاه بین‌المللی نیز در این مجموعه احداث خواهد شد و فاز اول این پروژه هم قرار است سال آینده به بهره‌برداری برسد.
در این بین، توجه به زیرساخت‌های انرژی این کشور برای جذب گردشگر هم مدنظر دولت عربستان است. ریاض اخیرا پروژه مهمی را برای جذب گردشگر در یکی از سکوهای نفتی این کشور در خلیج فارس معرفی کرده است. این پروژه که «دکل» نام گرفته، روی یکی از سکوهای نفتی عربستان در سواحل این کشور در حال ساخت است که احداث سه هتل با ظرفیت ۸۰۰ اتاق و ۱۱ رستوران نیز در آن پیش‌بینی شده است. در ضمن، احداث امکانات تفریحی متعدد مانند پیست اتومبیل‌رانی، قایق سواری، استخر، غواصی، پارک آبی و چرخ‌وفلک نیز در این پروژه پیش‌بینی شده است. باید خاطرنشان کرد که پروژه ساخت سکوی نفتی تفریحی از سال ۲۰۲۱ شروع شده است و انتظار می‌رود تا پیش از پایان سال ۲۰۲۵، به اتمام برسد.
اگر این دو پروژه در موعد مقرر به بهره‌برداری برسند که احتمالش زیاد است، صنعت توریسم عربستان برای تحقق اهداف سند توسعه این کشور در افق ۲۰۳۰، گام بسیار مهمی خواهد برداشت. موفقیت این پروژه‌ها در جذب گردشگر باعث می‌شود تا بخش خصوصی و دولتی عربستان پروژه‌های مهم‌تری در این بخش اجرا کنند و با بهره‌برداری از پروژه شهر هوشمند نئوم عربستان، در کنار رونق توریسم مذهبی، به یکی از قطب‌های مهم جذب گردشگر در منطقه تبدیل شود. شهر هوشمند نئوم ۱۷۰ کیلومترمربع مساحت دارد و در احداث این شهر به انرژی‌های تجدیدپذیر توجه خاصی شده و قرار است تا ۹۵ درصد انرژی مصرفی آن از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین شود. با بهره برداری از این پروژه، قرار است ۳۸۰ هزار شغل ایجاد شود و پیش‌بینی می‌شود بهره‌برداری از آن بتواند تا سال ۲۰۳۰، تولید ناخالص ملی این کشور را به میزان ۴۸ میلیارد دلار افزایش دهد.
تحولات بازار نفت شرایط را برای اجرای سند توسعه ۲۰۳۰ عربستان فراهم کرده است. اگر روند عادی‌سازی روابط عربستان با جمهوری اسلامی ایران با موفقیت همراه باشد و جنگ داخلی یمن هم حل شود، عربستان می‌تواند روی برنامه‌های اقتصادی خود از جمله سند ۲۰۳۰، تمرکز بیشتری داشته باشد.
ریاض در چارچوب سند توسعه و راهبرد جدید سرمایه‌گذاری ملی، شرایط جذب سرمایه‌گذاری خارجی و مشارکت بیشتر بخش خصوصی را در همه پروژه‌ها فراهم کرده است. سرمایه‌گذاری هفت تریلیون دلاری عربستان به شرط فراهم بودن همه شرایط، نه تنها گام بسیار مهمی در توسعه همه‌جانبه عربستان خواهد بود، بلکه این کشور می‌تواند با کاهش وابستگی به نفت در روند گذار انرژی هم طبق برنامه پیش رود. طبیعی است که شرایط منطقه‌ای می‌تواند در روند این برنامه‌ها اخلال ایجاد کند اما با توجه به اراده دولت عربستان و با نظر گرفتن تاخیر ناشی از شیوع ویروس کرونا در برنامه‌های توسعه این کشور، ریاض همچنان خواهد توانست بخش عمده‌ای از برنامه‌های توسعه خود را عملیاتی کند.
